Rammen tot muren deuren zijn – Deel 1

“Ik mag dit eigenlijk niet tegen u zeggen maar doe het op persoonlijke titel toch. Doe het niet. Op de lange termijn bent u een dief van uw eigen portemonnee.”
Wacht ff…hoor ik dit nou goed? Ik zit bij een arbeidsdeskundige van het UWV. Het is het jaar 2015. Ik ben eerder dat jaar volledig arbeidsongeschikt verklaard en wil mijn eigen bedrijf beginnen. Ik ben namelijk van mening dat ik nog prima kan werken. Mijn zicht en gehoor en daarmee mijn energielevel zijn dan niet echt best. Mijn hersenen werken nog wel best.
En mijn motivatie ook.

Vast

Tijdens het onderzoek voor mijn derde boek dat VAST gaat heten, staat de vraag ‘hoe denk ik mijzelf vrij?’ centraal. Mijn zoektocht naar vrijheid kent vele dimensies. Hoe denk ik mijzelf vrij ten opzichte van mijn fysieke beperkingen door mijn ziekte (het Ushersyndroom waardoor ik steeds slechter ga horen en zien) mij oplegt? Maar we maken allemaal dingen mee waardoor we het gevoel kunnen hebben ‘vast’ te zitten. Een thema dat ook speelt sinds ik ondernemer wilde worden. We hebben namelijk een sociaal zekerheidsstelsel in Nederland dat echt een zegen kan zijn voor veel mensen. Maar in sommige situaties ook een vloek. Ik heb (spoiler alert: tot voor kort) ook de beperkende kant ervaren van een systeem dat is overgeorganiseerd en ingericht op een basis van wantrouwen.

Bakjes

Al tijdens mijn studie ben ik in het bakje van Wajong geplaatst. Na het behalen van mijn diploma jaren deelgenomen aan het arbeidsleven dus nu heb ik ook een plekje in het WIA bakje gekregen. De arbeidsdeskundige bewondert mijn drive en ambitie om zelf in mijn eigen inkomen te willen voorzien maar voelt zich beperkt door de overgeorganiseerde wet- en regelgeving in Nederland. Je mag best wel werken naast je arbeidsongeschiktheid (AO) maar ‘na een tijdje’ word je dan weer arbeidsgeschikt verklaard en verlies je al je rechten op een uitkering is wat hij weet. Hoe lang dat ‘na een tijdje is’ weet de arbeidsdeskundige mij niet te vertellen.
Vreemd verhaal en vooral een vreemd gevoel in mijn lijf. Nou ja, vreemd…noem het vooral een explosie van verontwaardiging en woede. Dat gebeurt namelijk als ik vind dat iets niet klopt en onrechtvaardig is. Thuis zoeken ze altijd dekking in zo’n situatie als ‘de leeuwin los komt’.
“Dus als ik het goed begrijp wil het UWV niet dat ik in mijn eigen inkomen ga voorzien waardoor het mij minder uitkering zou hoeven betalen?!”
“Het spijt me, maar hoe krom het ook is, dat is hoe het hier geregeld is in Nederland.”
Ik ga me hier niet bij neerleggen.

Een complex geval

Wat volgt zijn talloze telefoontjes naar het UWV. Ik voel me inmiddels zo’n hangende langspeelplaat als ik voor de zoveelste keer mijn verhaal vertel. De samenvatting van het verhaal is heel simpel en ik heb twee hele simpele vragen. Althans dat vind ik. De praktijk blijkt anders.
1. Ik ben volledig arbeidsongeschikt verklaard.
2. Ik wil mijn eigen bedrijf starten.
3. Hoe lang duurt het voordat ik arbeidsgeschikt verklaard word?
4. En kan ik mij tegen die tijd verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid?

“Ik zie dat u onder de WIA valt dus ik verbind u even door met mijn collega.”
“Oh jee, u bent wel een complex geval met uw situatie. Dat durf ik zo niet te zeggen.”
“Ik denk dat het drie jaar is dat u weer wordt beoordeeld op uw arbeids(on)geschiktheid, maar dat kunnen we niet met zekerheid zeggen.”
“Ik zie dat u onder de Wajong valt, ik verbind u even door met mijn collega.”
“Maar u valt onder de WIA dus u moet toch echt bij mijn collega zijn, ik verbind u nogmaals door.”
“Nee hoor dat klopt niet, u valt toch echt onder de Wajong, nog een momentje alstublieft, ik verbind u door.”
“Uw bent een complex geval met uw situatie.”
“Nee u kunt u niet verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid. En ja wij bieden wel een verzekering zonder medische keuring maar dat geldt niet in uw situatie.”
“Ik kan u niet zeggen hoe lang het duurt voordat u wordt herkeurd als u in uw eigen inkomen voorziet.”
“Ik weet het niet, ik verbind u door met mijn collega.”

Spreker

ACHT jaar lang word ik van het kastje naar de muur gestuurd. Ben ik een complex geval.
Als iemand mij nog één keer zegt dat ik een complex geval ben kun je beter maken dat je wegkomt want dan komt de leeuwin in mij los (en ik heb je gewaarschuwd, vraag mijn thuisfront maar. En de verkoopster bij de Intertoys, maar dat is weer een ander verhaal).
Ik heb inmiddels het halve personeelsbestand van het UWV gesproken en meer tijd met hun doorgebracht dan met mijn eigen vrienden. Het zijn over het algemeen allemaal lieve, behulpzame mensen die mij wel willen helpen maar omdat ik in twee bakjes val geen idee hebben hoe het echt zit.
Soms raak ik zo gefrustreerd dat ik het ‘project UWV’ in de ijskast moet zetten om niet zelf door te draaien. Ik wil dan alleen maar werken aan mijn bedrijf als inspirerende spreker over verandering & wendbaarheid en diversiteit & inclusie, waar ik dat inkomen zelf mee kan verdienen.
Wat dus eigenlijk niet mag.
Wat ik dus niet kan accepteren.
Ik krijg van iemand van het UWV ook het advies om zo veel mogelijk mensen binnen het UWV te spreken ‘en het antwoord dat ik dan het vaakst hoor zal dan wel het antwoord zijn zoals het zit’. Blijkt de Nederlandse wet- en regelgeving opeens een kansberekening te zijn.

“Als iemand mij nog één keer zegt dat ik een complex geval ben, kun je beter maken dat je wegkomt.”

Het antwoord dat ik na acht jaar heb is: zodra mijn inkomen uit mijn bedrijf gelijk of hoger is dan de hoogte van mijn AO-uitkering word ik herkeurd en arbeidsgeschikt verklaard. Ik kan dan nog vijf jaar terugvallen in mijn AO-status en uitkering. Daarna ben ik vogelvrij. Verzekeren tegen AO is niet mogelijk, want dat ben ik al. Dat ik een progressieve ziekte heb waardoor ik nog wel vijf jaar maar misschien geen twintig jaar meer kan werken, daar is in ons prachtige sociale zekerheidsstelsel geen rekening mee gehouden. Ik moet dan in een paar jaar tijd zó veel geld verdienen dat ik kan voorzien in mijn inkomen tot én mét mijn pensioen.

Jij zit natuurlijk op het puntje van je stoel met deze thriller waar Quentin Tarantino nog een puntje aan kan zuigen. Hoe loopt dit af? Als jij die nieuwe zak popcorn in de magnetron popt, schrijf ik in de tussentijd deel 2.
To be continued…

Joyce de Ruiter is een veelgevraagd inspirerende spreker op het gebied van wendbaarheid, veerkracht en leiderschap in tijden van verandering en diversiteit & inclusie. In haar keynotes combineert ze beste inzichten uit de psychologie van veranderen met haar krachtige levensverhaal over hoe ze omgaat met het langzaam verliezen van haar zicht en gehoor.