De magie van het begrijpen: kennis voor een wendbare mindset – in gesprek met Manu Keirse

Rouw is geen sexy onderwerp. Het wordt vaak geassocieerd met de dood. Maar rouw is veel breder dan dat. Verandering gaat in meer of mindere mate altijd gepaard met gevoelens van rouw. Je neemt afscheid van het oude vertrouwde en je gaat iets nieuws en onbekends tegemoet. Ik ben van mening dat om wendbaar te kunnen zijn je soms ook ruimte voor rouw nodig hebt.

Spreker over omgaan met verandering en de rol van rouw

Als spreker over verandering, wendbaarheid en (persoonlijk) leiderschap ben ik een groot bewonderaar van het werk van Manu Keirse.
Manu heeft een indrukwekkend cv als klinisch psycholoog, doctor in de geneeskunde en is een autoriteit in België en Nederland op het gebied van verdriet, verlies en de laatste levensfase. Zijn boeken zijn bestsellers en in vele talen vertaald.
Voor mijn persoonlijke zoektocht naar ‘hoe denk ik mijzelf vrij’ voor mijn volgende boek laat ik mij inspireren door mensen die ieder op hun eigen manier vast hebben gezeten in hun leven. Of door mensen die kennis hebben over een bepaald onderwerp in de psychologie. En iemand die al lang op mijn wensenlijstje stond was Manu.

In gesprek met Manu Keirse

Een paar maanden geleden ontmoette ik Manu voor het eerst tijdens een talkshow waar wij beiden aanwezig waren als tafelgast. Backstage raakten we gelijk aan de praat. Ik ging zo op in wat hij zei dat ik niet eens door had dat hier foto’s van werden gemaakt. Zoals je ziet hing ik nog net niet letterlijk aan zijn lippen. Wat een wijze man.
Onlangs had ik de eer hem opnieuw te spreken en alle vragen te stellen voor mijn persoonlijke zoektocht en boek. Een gesprek van 1,5 uur vol wijsheden en inzichten waar ik nu alvast een paar van met je deel. Zo spraken we onder andere over het verschil tussen een slachtofferhouding en slachtofferrol.

Het verschil tussen slachtofferhouding en slachtofferrol

“Een slachtofferhouding is wanneer iemand zichzelf in die positie plaatst. En een slachtofferrol, is iets wat door anderen wordt aangedaan. Je kunt door een gebeurtenis worden geslachtofferd maar zolang je blijft strijden of een actieve houding aanneemt om er van te leren stap je niet in de slachtofferhouding.”
Soms kun je door onrecht zo geslagen of verslagen worden dat je er kapot van bent. Dan neem je een slachtofferhouding aan en lukt het je niet om er uit te komen. “Wat je vaak ziet aan die mensen die vastlopen is dat ze neigen naar wraak. En wraak, dat is zelf een gifbeker drinken en verwachten dat de ander daarvan doodvalt. Daarmee verknoei je je eigen leven en je eigen positie met een slachtofferhouding. En daar hebben ook anderen dan weer last van.”

Wendbaar worden: vergeven

Manu schrijft in een van zijn boeken dat vergeving de opperste vorm van bevrijding is. En ik vraag mij af, hoe dat je dat? Hoe vergeef je?
“Je kan pas echt vergeven als de andere de stap zet om schuld te bekennen.” Dat klinkt mooi, maar wat als degene die jou het onrecht heeft aangedaan nooit een schuldbekentenis zal doen of kan doen omdat diegene niet meer in leven is? Denk bijv. aan de mensen die de Holocaust hebben overleefd. Hoe kun je iemand die hier verantwoordelijk voor is vergeven? Als je vergeeft zonder dat de ander schuld heeft bekend is het bijna alsof je goedkeurt wat diegene heeft gedaan. En een extreem geval zoals bijvoorbeeld de Holocaust is natuurlijk onvergeeflijk.
“Voor een fundamentele vorm van vergeving is een schuldbekentenis nodig.” Betekent dit dat je soms nooit zult kunnen vergeven omdat dat ander niet in leven, staat of bereid is om schuld te bekennen?

” Voor een fundamentele vorm van vergeving is een schuldbekentenis nodig.”

Ik heb jaren geleden in een conflictsituatie gezeten die inmiddels is afgehandeld. Ik ben kalm, heb hier mijn les uitgehaald en dus van geleerd. Ik heb het achter mij gelaten en diegene vergeven. Althans, dat laatste zou ik willen kunnen zeggen, maar ik voel het nog niet zo. Er blijft iets ‘hangen’ waardoor ik het maar niet echt helemaal los kan laten. Ik ben zo in mijn diepste zijn gekwetst, verraden en begrijp maar niet hoe dit heeft kunnen gebeuren. En vooral niet hoe iemand die ik zo vertrouwde opeens zo’n andere kant van zichzelf liet zien. Door het gesprek met Manu begrijp ik opeens welk stukje ik nog mis. De schuldbekentenis. Maar ik weet ook: die ga ik nooit krijgen. Wat nu?

Manu legt mij uit dat de schuldbekentenis ook vanuit de omgeving mag komen in de vorm van erkenning. “Het hoeft dus niet van de persoon die jou het onrecht heeft aangedaan te komen. Het kan ook van iemand zijn die vanuit een bepaalde positie of status gewichtige erkenning kan geven.” Ik bedenk mij dat dit niet iemand zal zijn van je inner circle, over het algemeen staan zij toch wel aan jouw kant.

De magie van het begrijpen: kennis voor een wendbare mindset

En opeens valt het kwartje. Tijdens de afhandeling van het conflict nam mijn advocaat opvallend veel tijd om met mij te praten en te luisteren. Wat hij vanuit zijn expertise interpreteerde hij de extreem agressieve en defensieve manier van communiceren van de andere persoon en advocaat. Door de dingen die hij daarover zei gaf hij mij erkenning voor het onrecht dat mij werd aangedaan. Ik vond dat toen al, hoe zal ik het omschrijven, therapeutisch. Maar nu Manu mij bovenstaande had uitgelegd snapte ik pas echt waarom hij dat deed. Vanuit zijn kennis, ervaring en neutrale blik als advocaat over het conflict kregen zijn woorden, jaren later, nog meer waarde.

Er is niet iets nieuws gebeurd of veranderd in de situatie. Maar mijn perceptie ervan wel. Nu ik snap ‘hoe het werkt’ voel ik dat er iets in mijn mindset is veranderd. Het mooie inzicht dat ik hier dus ook nog bij krijg is dat je niet alles hoeft te veranderen om verandering te ervaren. Begrijpen hoe iets werkt kan al je mindset veranderen.
En zie daar: een van de sleutels naar ‘hoe denk ik mijzelf vrij’.

Joyce de Ruiter is een veelgevraagd inspirerende spreker op het gebied van wendbaarheid, veerkracht en leiderschap in tijden van verandering. In haar keynote combineert ze beste inzichten uit de psychologie van veranderen met haar krachtige levensverhaal over hoe ze omgaat met het langzaam verliezen van haar zicht en gehoor.