Hoe denk ik mijzelf vrij?

Ik ben met mijzelf een challenge aangegaan, maar o wat heb ik een spijt.
Ik ga vandaag de zee in. En nee, het is geen dertig graden zodat een verfrissende duik heerlijk voelt. Het is bewolkt en voor mij nog 15 graden te koud om überhaupt in m’n bikini het strand op te gaan. Vorige week was er nog een Russisch koufront in ons land dus de zee is nu zelfs extra koud.
Ik raak met m’n grote teen het koude zeewater aan en vervloek mijzelf met m’n FOMO. Waarom doe ik dit? Ik ben misschien wel de grootste koukleum die hier op de aardbol rondloopt. Mijn man Martijn noemt mij niet voor niets ‘omaatje’ als ik weer eens een deken erbij pak op de bank. Of, als ik zelfs dan nog zit te rillen, een kruik maak om die kou uit mijn lijf te krijgen. Ik drink altijd lauw water want ‘dat koude water is zo koud’ en ik kan enorm genieten van uren lang in een warm bad liggen tot mijn handen net zo verrimpeld zijn als die van een oud omaatje.
Maar ik ga vandaag de kou trotseren omdat ik een missie heb: mijn persoonlijke onderzoek naar ‘hoe denk ik mijzelf vrij?’

Van lijden naar leiden

Zoals ik al in de epiloog van mijn vorige boek Niet horen Niet zien Niet zwijgen schreef, voelt het Ushersyndroom waardoor ik langzaam doof en blind word soms als een gevangeniscel. Een cel waarvan de ruimte tussen de tralies steeds kleiner wordt totdat ik er echt niet meer tussendoor kan en eruit kan komen. Toch weet ik dat het aan mij is om altijd weer het licht en de ruimte tussen de tralies te zien, hoe klein die soms ook lijkt.

“Toch weet ik dat het aan mij is om altijd weer het licht en de ruimte tussen de tralies te zien, hoe klein die soms ook lijkt.”

Er zijn natuurlijk heel veel gedachten en gevoelens waardoor we onszelf als mens gevangen kunnen voelen. Misschien wel het gevoel van vastzitten in je werk en dat je eigenlijk een carrièreswitch wilt maken maar de financiële onzekerheid niet aandurft, angst voor het maken van fouten of dat je geen ‘nee’ durft te zeggen. Het afgelopen jaar is sowieso al een enorme test voor ons als samenleving geweest dat we bepaalde vrijheden hebben moeten inleveren. Misschien voel je je gevangen in je eigen huis, ben je het thuiswerken meer dan zat en hunker je naar een knuffel van je vrienden.
Ik wil de komende periode verder op zoek naar het antwoord op de vraag hoe ik mijn mindset kan trainen om mijzelf niet meer beperkt te voelen, zoals in mijn geval door mijn ziekte.
Niet met de verwachting dat ik dan wel kan zeggen dat ik het Ushersyndroom nooit had willen missen, maar in de hoop dat ik dan misschien het verdriet en de angst wat meer los kan laten.
Want mijn lijden leven? Dat nooit. Ik wil mijn leven leiden.

Hoe langer ik er over nadenk is de sleutel tot ‘vrijdenken’ dat ik mij niet wil laten beperken door angsten. Ik wil mij laten inspireren door mensen die mij kunnen helpen mijn angsten onder ogen te komen, te ervaren en te overwinnen. Want kiezen voor de route die mij het gevoel van ruimte geeft in plaats van beneemt geeft mij het gevoel van regie over mijn mindset. En daarmee vrijheid.

Mijn challenge met kou

Ik denk eerst klein te beginnen met mijn aversie van, of eigenlijk angst voor, kou. Want zelfs als zomers de mussen van het dak vallen ga ik vaak niet verder dan m’n knieën de koude zee in. Terwijl het momenteel razend populair lijkt om voor je lol de knop van je douche tot het minimum te draaien of een nieuwjaarsduik in de zee te nemen, maar dan het hele jaar door.
Toen vorige week Nederland bedekt was met een dikke laag sneeuw zag ik de ene na de andere foto op social media van mensen die in hun zwemkleding in de sneeuw gingen liggen. Nu vraag ik me af of men ook massaal de sneeuwduik had genomen zonder dé foto voor op hun social media kanaal, maar dat terzijde.

In een appgroep met sprekers die allemaal ‘wel iets hebben’ met veerkracht en wendbaarheid stuurt collega spreker Michael Kortekaas een foto van zichzelf in een ijsbad genietend met een glas rode wijn in zijn hand. Hij is inmiddels niet de enige in mijn omgeving die zweert bij regelmatig een ‘koutraining’ en dat maakt mij nieuwsgierig. Een vriendin die zegt het nu zelfs nooit meer koud te hebben weet me te overtuigen en ik besluit de challenge met mijzelf aan te gaan. Ik heb het gevoel dat hier meer bij komt kijken dan ‘gewoon doen’ dus ik vraag Michael of hij mij hier in wil begeleiden.

Ter voorbereiding begin ik alvast met koud afdouchen. De eerste drie dagen laat de gedachte aan het koude einde me tegen mijn anders zo favoriete moment van de dag opzien. Alleen al die knop helemaal terugdraaien maakt dat ik vind dat ik een medaille verdien. Ik krijg vlekken voor mijn ogen en moet me echt even goed focussen op mijn ademhaling maar dan kom ik er achter dat het eigenlijk heel erg meevalt. Het lijkt wel of mijn lichaam zelf veel warmer wordt. En ook als ik de douche uitzet heb ik het helemaal niet zo koud.
Dat geeft de burger moed.

Wendbaarheid

Voordat ik onder begeleiding van Michael de zee in ga spreken we bij mij thuis af. Ik heb namelijk heel veel vragen die ik hem wil stellen zoals ‘wat hij heeft met het thema wendbaarheid’.
Michael is nu vooral bekend als een van de hunters in het televisieprogramma ‘Hunted’ maar zijn basis ligt bij Defensie en de politie. Na 12,5 jaar vervolgt hij zijn carrière o.a. als docent voor ‘Mentale kracht’; het grootste trainingsprogramma ooit van de politieacademie. In dit programma zijn al 65.000 politiemensen getraind in presteren onder druk, omgaan met verandering en volhouden. En die thema’s heeft hij ook zelf aan den lijve ondervonden in zijn leven.
Michael is negentien jaar als hij op de sportacademie zit en al zijn vrije uren spendeert als instructeur in de sportschool, op de judomat of zijn vader helpt op de bouwplaats. Daar op die bouwplaats valt hij van vier hoog naar beneden en belandt op een vuilcontainer. Zijn pols was gebroken en onderbeen verbrijzeld. Zijn eerste vraag aan de chirurg toen hij uit de operatiekamer kwam was: “Kan ik straks weer sporten?” Daar kon de chirurg geen duidelijk antwoord op geven: “Dat gaat van jouw revalidatie afhangen”. Die revalidatie duurde 2,5 jaar en Michael leerde daar achteraf een belangrijke les over doelen stellen. Hij wilde namelijk als judoka kampioen worden. Dat is nooit gelukt want op die leeftijd zo lang niet kunnen trainen maakte dat hij een te grote achterstand opliep. Maar zo’n hoog doel stellen hielp hem wel in de revalidatie om door te zetten. Hij kon uiteindelijk zelfs weer de judomat op.
Michael laat me inzien dat te hoge doelen stellen dus juist heel goed kan zijn omdat het je nóg meer motiveert om werk te maken van het behalen ervan. En daardoor kom je misschien wel veel verder dan wanneer je een te makkelijk doel voor jezelf had gesteld.
Michael werd, net als ik, op jonge leeftijd geconfronteerd met het feit dat hij zijn toekomstdroom bij moest stellen. Gelukkig kwam defensie op zijn pad waardoor hij zijn kennis en ervaring op het gebied van mentale kracht kon uitbreiden en delen.

Mentale kracht

“Maar wat is dan nu mentale kracht?”
“Je hoort nog wel te vaak: ‘ja gewoon; doorzetten. Doorbijten. Niet opgeven, gewoon gaan.’ Maar het is veel meer dan dat. Sterker nog, het kan bijna je vijand worden dat ‘niet opgeven’.”
Dat herken ik wel, ik had drie burn-outs nodig om dat in te zien. Gelukkig is mentale kracht iets wat we kunnen trainen, ook volgens Michael:
“Er wordt weleens gezegd: ‘De militaire dienstplicht moet weer ingevoerd worden’. Want in de basis militaire opleiding leer je onbewust al zo veel over het ontwikkelen van jouw mentale kracht. Want hoe ben jij als je een nacht, of twee, slechter geslapen hebt? Hoe reageer jij als mensen autoritair zijn terwijl je daar helemaal niet mee om kunt gaan? Of als jij iets móét doen, waarbij je niet gelijk een eigen belang hebt, maar ánderen helpt. Dat is dus te trainen en ja, daar komt soms wel wat militaire hardheid bij kijken. Mijn lijfspreuk is dan ook: ‘Dat wat je doet, daar wordt je goed in’. Dus klaag je veel, dan word je daar goed in. En train je veel, dan word je daar goed in.”

“Dat wat je doet, daar word je goed in.”

Focus

Vervolgens vraag ik hem wat hem bezielt om in zo’n koud ijsbad te stappen.
“Het is goed om jezelf af en toe te challengen om uit je comfortzone te gaan. Dat hoeft niet altijd hoor, blijf vooral ook lekker in je comfortzone maar stap er af en toe even flink uit.” Michael haalt hoogleraar Psychologie Margriet Sitskoorn aan: “Ons brein wil in de basis maar twee dingen: genot omarmen en pijn vermijden. En korte termijn fijn, is vaak lange termijn pijn, want dan ben je te veel in je comfort. Als we dit terugbrengen naar de koutraining denkt jouw brein: ‘dat gaan we gewoon niet doen’, want het is een enorme pijn die eraan komt. Maar het is de kunst om het om te draaien want dan kunnen we namelijk heel veel leren. Als je dus de korte termijn pijn kunt omarmen, dus werken aan je scriptie, die zware work-out training doen of in dit geval de kou in gaan, ervaar je dus vaak op de lange termijn fijn.”

Maar wat maakt dat ondanks dat je brein de pijn van de kou in eerste instantie niet wil, je toch dat ijsbad in stapt? Wat is de truc dat jij je mindset zo ver krijgt?
“Koutraining is ook een vorm van meditatie want het is een training van je ademhaling en focus. Het gevecht zit ‘m in je prefrontale cortex de regie te laten pakken over je emotie. Ademhalen is de grootste macht die je hebt om je prefrontale cortex in te schakelen. Als je aandacht is gericht op een andere plek dan in je hoofd, kun je niet nadenken want onze aandacht kan maar op één plek tegelijk zijn. Dus: eerst focus op je ademhaling, daarna komt de rest.”

Een coole ervaring

Volgens mij hebben we lang genoeg gepraat en is het moment van de waarheid aangebroken. Ik kan mijn kouchallenge niet langer meer uitstellen maar voel niets anders dan weerstand voor de vreselijke kou die mij zo te wachten staat.
Mijn prefrontale cortex komt in deze situatie in de vorm van Michael, want zeg nu nog maar ‘hmmm, nee ik doe het toch niet’ tegen zo’n enorm gespierde beer. Ik krijg een korte ademhalingsinstructie die in feite neerkomt op ‘langer uitademen dan in, alsof je een ballon opblaast’. Ha! Dat kan ik want dat lijkt op het wegpuffen van weeën en ik denk ‘als ik twee kinderen kan baren kan ik toch verdorie ook die kou van de zee aan’.
Met een militaire stem hoor ik het commando: “En nu lopen en niet stoppen”. De eerste secondes snijdt de kou in mijn voeten en ik loop door. De kou maakt plaats voor pijn, vervolgens voelt mijn lichaam niet meer de kou maar lijkt het alsof het in de fik staat. Toch wil ik niet direct het water uit rennen. Ik focus me op mijn ademhaling en voel dat mijn lichaam keihard aan het werk is om warm te worden. De pijn van de kou waar ik zo bang voor was valt me enorm mee. Ik houd het zo’n twee minuten vol totdat mijn handen en voeten echt stijf worden en we het water weer uit gaan. Ik verwachtte dat ik het nu enorm koud zou krijgen maar ik heb het juist heel erg warm. Wat een bizar gevoel, wat een bizarre ervaring. De angst was veel groter dan terecht, bleek.
Een mens lijdt dus echt het meest door het lijden dat hij vreest.

Tot slot vraag ik Michael naar een antwoord op dé vraag die centraal staat in mijn zoektocht: “Hoe denk ik mijzelf vrij?”
De basis mentale veerkracht schuilt in fitheid, zorg voor jezelf. Blijf gefocust op de ‘big five’: slapen, bewegen, ontspannen, voeding en een verrijkende omgeving. Blijf nieuwe dingen ondernemen, blijf daar scherp op. Dan blijft je prefrontale cortex in ieder geval zo sterk mogelijk. Dat is het fundament voor jou om veerkrachtig te blijven en te blijven genieten van de dingen die je overhoudt en dat proces zo goed mogelijk te doorlopen. Dat zou mijn bescheiden tip zijn.

Een ijskoude dag met een hartverwarmend persoon die mij bewust kennis heeft laten maken met mijn prefrontale cortex.
Ik noem deze vanaf nu Michael.

Mijn belangrijkste lessen van vandaag

*Mentale kracht is te trainen en dat mag best met een bepaalde militaire hardheid voor jezelf.
*Iets té hoge of ambitieuze doelen stellen maakt dat je, ook als je die niet behaalt, toch verder bent gekomen dan wanneer je een gemakkelijk te behalen doel had gesteld.
*Dat wat je doet, daar word je goed in.
*Korte termijn pijn is vaak lange termijn fijn.
*Eerst ademhalen dan de rest: zo schakel je je prefrontale cortex in en voorkom je dat je vanuit je eerste emotie handelt.
*Een mens lijdt het meest door het lijden dat hij vreest.
*Blijf gefocust op de ‘big five’: slapen, bewegen, ontspannen, voeding en een verrijkende omgeving.

Veiligheid boven alles

Ben je geïnspireerd geraakt en wil je ook ervaren wat een koutraining doet met je mindset? Veel succes en plezier maar denk aan je veiligheid! Michael geeft hiervoor de volgende tips:

*Training: bouw het rustig aan op, begin met koud afdouchen en verleng steeds de tijd.
*Supporting environment: ga altijd samen met iemand de zee in, ook voor je veiligheid.
*Discipline: kies een vast tijdstip en bereid dit voor. Want hoe groter de ontberingen worden, hoe minder je moet gaan nadenken. Dus ga je ’s ochtends vroeg; leg dan de avond ervoor alvast je handdoek en zwemkleding klaar, dan is de stap om het te gaan doen kleiner.
*Focus: voordat je daadwerkelijk de zee in stapt: eerst tot tien ademhalen, dan de rest.